Senin, 09 September 2013

SEJARAH BALI


Sejarah basa Bali
Basa Bali inggih punika silih sinunggil basa daerah ring panegara Indonesia, sane kapiara becik olih krama Baline. Basa Baline taler kabaos basa ibu, kabaos basa ibu santukan basa Baline sampun kanggen olih krama Baline ngawit wawu embas sane pinaka sarana komunikasi ring sajeroning aktivitas krama Baline, nika mawinan basa baline kabaos sarana pendukung kebudayaan Bali sane tetep ajeg taler lestari ring Bali.
Basa Baline madue variasi sane karasayang meweh, santukan basa Baline madue sor-singgih sane katentuang olih pawicara, lawan wicara taler napi sane jagi kabaosang. Manut ring sejarah perkembangannyane basa Baline kakepah dados tigang dimensi, minakadi dimensi temporal, dimensi regional taler demensi sosial.
1)      Variasi Temporal basa Bali malih kakepah dados tigang soroh, sane kapertama basa Bali Kuna, basa Bali Tengahan taler basa Bali Kepara.
ü  Manut ring sejarah basa Bali sane sampun kabaos ring dimensi temporal, basa Bali Kuna pinaka basa Bali sane pinih kuno ring Bali sane akeh kanggen sajeroning prasasti. Prasasti sane pinih kuno puniki mawasta prasasti Sukawana sane matahun saka 804 (tahun Masehi 882). prasasti puniki mabasa Bali Kuna, sane kakawitin antuk “yumu pakatahu”. Prasasti puniki nenten maosang indik parab sang raja, nanging prasasti Bali Kuna sane pinih muda matahun saka 994 (tahun masehi 1072) sane maosang parab raja “Anak Wungsu”. Ri kala punika basa Jawa Kuna akeh kanggen mabebaosan sajeroning aktivitas kramane. Basa Jawa Kunane nampak mengkristal ri kala kapemerintahan Sri Gunapriya Dharmapatni. Ri kala punika sajeroning prasasti sampun akeh nganggen basa Jawa Kuna.
ü  Basa Bali Tengahan inggih punika basa Bali sane kanggen ri kala basa Bali Kuna lan basa Bali Kepara. Basa Bali Tengahan puniki taler kabaos basa Kawi Bali, kabaos basa Kawi Bali santukan basa Bali Tengahan puniki akeh kanggen olih para pangawi utawi pujangga Bali. Basa Bali Tengahan mawit saking campuran basa Sansekerta, basa Jawa Kuna, basa Jawa Tengahan, taler mawit saking basa Bali Kepara. Basa Bali Tengahan puniki kanggen sajeroning prasati-prasasti, filsafat, usada, keagamaan lan sastra, taler kanggen sajeroning seni, minakadi seni topeng, prembon lan wayang.
ü  Basa Bali Kepara utawi basa Bali Baru inggih punika basa sane kanggen olih masyarakat Bali sane magenah ring Bali utawi magenah ring luar Bali. Basa Bali Kepara kanggen ring sajeroning aspek kehidupan krama Baline sane resmi utawi nenten resmi, lisan utawi tulis. Naskah-naskah sane mabasa Bali  akeh katemuang ring sejeroning lontar , buku, taler majalah. naskah lontar katulis nganggen aksara Bali. Naskah sane marupa buku, majalah katulis nganggen aksara Latin. Sasuratan lontar ngenenin indik babad, awig-awig, peparikan, geguritan, tantri , taler satua-satua. Manut ring perkembangannyanne, basa Bali akeh keni pengaruh basa sansekerta, basa Jawa, basa Melayu, basa Arab, basa Belanda, miwah sane lianan
2)   Dimensi Regional basa Bali malih kakepah dados kalih dialek, dialek Bali Aga taler dialek Bali Dataran
ü  Manut ring geografisnyanne, Dialek Bali Aga kakepah dados tetiga minakadi: (1) Dialek Bali Aga Timur (Tenganan, Bugbug, Sukawana, Kedisan, Sembiran. (2) Dialek Bali Aga Tengah (Seminyak) (3) Dialek Bali Aga Barat (Sepang lan Bantiran).
3)   Dimensi Sosial ngenenin indik sor-singgih basa, sane kanggen mabebaosan teken tri wangsa sane wenten ring Bali.
      Basa Baline madue bentuk lisan taler bentuk tulis. Tata tulis basa Bali kabaos pasang aksara Bali. Pasang aksara Bali wenten kalih, inggih punika: pasang aksara Bali taler pasang aksara Bali Latin. Pasang aksara Bali inggih punika tata cara nyurat basa Balli nganggen aksara Bali. Pasang aksara Bali Latin inggih punika tata cara nyurat basa Bali nganggen aksara Latin.

Sejarah Aksara Bali.
Aksara Baline mawiwit saking India, sane ngranjing ka Indonesia miwah ka Bali nyarengin pengaruh Hindune. Manut buku Pedoman Pasang Aksara Bali sane kamedalang antuk Dinas Kebudayaan Provinsi Bali warsa 2002, aksara sane pinih kuna ring India mawasta Aksara Karosti. Selannturnyane ring India Utara metu wenten aksara dewanegari sane kanggen nyuratang basa sansekert, ring India Selatan wenten aksara Pallawa sane kanggen nyuratang basa Pallawa.
            Aksara dewanegari miwah pallawa punika sane nglimbak ka Indonesia. Pinaka cihna panglimbaknyane ring Indonesia, kapertama kakeniang ring Kutai (Kalimantan Timur) sajeroning yupa sane masurat aksara Dewanegari. Ring Bali, kakeniang stupa-stupa alit ring Pura Penataran Sasih (Pejeng), sane masurat aksara Pradewanegariutawi siddhamatrka. Ring Blanjong Sanur taler kakeniang prasasti marupa tugu peringatan Sri Kesari Warmadewa sane  masurat kalih aksara, inggih punika ring sisi kiwa masurat aksara Dewanegari miwah ring sisi tengannyane masurat aksara Bali Kuna.
            Salanturnyane ring Bali nglimbak taler aksara Pallawa miwah aksara semi pallawa. Aksara semi pallawa puniki raris nedunang aksara Kediri kwadarat. Saking Kediri Kwadrat puniki raris tedun aksar Jawi miwah Bali.
Manut ring Jenisnyane, aksara Bali wenten patpat soroh minakadi: aksara wreastra, aksara swalalita, aksara wicaksana taler aksara modre. Manut ring kawigunannyane aksara Bali kakepah dados kalih soroh inggih punika: aksara wreastra taler aksara swalalita.
                                                                                                     




Tidak ada komentar:

Posting Komentar