Minggu, 29 September 2013

satua bali


Satua Ni Daha Tua
Ada kone tuturan satua Ni Daha Tua.
Kacerita di desa anu ada kone anak luh daha tua, madan Ni Daha Tua. Ia suba tua tur padidiana, tusing ngelah nyama braya, nongosin pondok cenik tuah abungkul. Gegaene sai-sai ngalih saang ka alase. Palimunan ia majalan ngalih saang, suba sanja gati mara kone ia teka. Buin maninne mare kone ia ngadep saange ka peken. Dadi ngapuan kone ia ngadep saang. Yadiapin keto, sawireh ia madaar padidiana, masi sedeng kone daare pagaenne, dikenkene bisa masisa abedik.
Ni Daha Tua ngelah kone pisaga, mapungkusan Pan Rendah. Sawireh ia liu pesan ngelah pianak luh muani, Pan Rendah gegaenne masi sai-sai ngalih saang bareng teken Ni Daha Tua. Sawireh ia anak muani tur bajangan teken Ni Daha Tua, dadi liunan dogen ia nyidayang negen saang mulih, tur sai-sai ia nyidayang ngadep saange ka peken. Yadiapain keto, sawireh ia madaar ajak liu, dadi pepesan masi kuangan daara pagaenne. Ni Daha Tua teka tan mari iri kenehne teken pan Rendah, sawireh ia nyidayang liunan negen saang , tur sai-sai ngadep saang ka peken.
Kacerita nuju peteng , Ni Daha Tua teka uli ngalih saang, negak kone ia di ampikne sambilanga ngrengkeng, “Dong sajan ja Widine, mabaat-baatan gati mapaica. Pan Rendah sai-sai nyidaang ngadep saang, tur liunan dogen ia maan pipis pamelin saang, I dewek ngapuan tur bedikan maan pipis. Yen I dewek dadi anak muani bajang, kenken ya demenne”. Mare ia suud ngrengkeng keto, lantas teka anak luh, kene abetne teken Ni Daha Tua, “Nyai Daha Tua, eda nyai ngrengkeng ngorahang Widine mabaat-baatan mapaica, anak mula asah antuk Ida. Yen nyai makeneh dadi anak muani bajang, maisi pinunas nyaine, “keto kone raos anake odah ento, lantas ilang. Ni Daha Tua prajani kone dadi anak muani bajang, lantas kendel gati kone ia. Dening ia suba dadi anak muani tur kereng, dadi liu-liu ia nyidaang negen saang, tur sai-sai ia ngadep saang ka peken, kanti suba liu ia ngelah pipis, lantas ia nyuang anak luh.
Sedek ia ngadep saang ka peken, suba payu saangne, lantas ia ngindeng. Ditu ia bengong ngajinang saudagare ngadep sarwa ane melah-melah. Tumbuh kone kenehne iri, lantas ia ngenggalang mulih. Teked jumah, buin kone ia ngrengkeng, “Beh, Widine mabaat-baatan gati mapaica. Saudagare aji luh madagang, liu-lliu maan pipis. I dewek kanti  I bulbul baongne negen saang, masi kuangan dogen amah. Yen i dewek icena dadi saudagar, kenken ya demene”. Keto kone ia ngrengkeng. Buin kone teka anake odah i pidan, lantas ngomong, “I pidan nyai suba tuturin, sing baang ngrengkeng, ngorahang Widine mabaat-baatan mapaica, jani masi buin nyai ngrengkeng keto. Nah yen cai makeneh dadi saudagar, maisi pinunas caine”. Keto kone raos anake odah ento, lantas buin ilang. Gelising satua, suba makelo ia dadi saudagar, kanti suba sugih gati kone ia, tusing kuangan apan-apan. Sedek ia madagang, rauh kone Pepatih Agunge di gumine ento, iringang mamas lakar mapas tangkil ka puri.
Mara ajinanga teken i saudagar, buin kone tumbuh iri atinne, tur buin ia ngrengkeng, “Beh kuangan dogen pinunase. Yen buat i dewek jani suba madan sugih gati, nanging tusing ngisi panjak. Yen jani icena dadi Pepatih Agung, kenken ya demene, pipis liu, ngelah panjak masi liu”. Mara suud ia ngrengkeng keto, buin kone teka anake odah i pidan, “Nah saudagar, maisi buin pinunas caine keto”. Suud ngraos keto lantas anake odah ento buin ilang. Ditu lantas i saudagar prajani kadauhan ka puri, kajenengan Pepatih Agung, kapraksain panjak liu. Suba ia dadi Pepatih Agung, masi kuangan dogen legan kenehne, sawireh enu ada maduurin. Ditu lantas ia buin mapinunas apang dadi Agung teken Ida Sang Hyang Widhi, tur buin maisi pinunasne. Ida Anake Agung prajani kone sungkan, nglantas ida seda. Lantas ia kone jani ngentosin nyeneng Agung. Di subanne nyeneng Agung, masi tan lad pakayune iri, sawireh sing ja Ida dogen nyeneng Agung di gumine. Enu masi ada Agung lenan, lantas Ida mapinunas ring Ida Sang Hyang Widhi, “Inggih Ratu Sang Hyang Widhi, mungpung palungguh Betara sueca ring titiang, mangkin mangda malih palungguh Betara nglinggihin pinunas titiange. Mungguing pinunas titiange mangkin mangda nyidayang titiang ngaonang para ratune sami, mangda titiang newek ngodagang jagate sami saduur tanah sabeten langit. Maliha Ratu Sang Hyang Widhi mangda sampun nguasayang jagate ring madia pada, kanggoang suargane kewanten dreweang!” keto kone pinunas Ida Anake Agung ring Ida Sang Hyang Widhi.
Ditu lantas Anake Agung prajani nedunang kaulanidane sami saha sikep, lakar ngebug para ratune makejang. Suba kone pepek kaulane pada teka, lantas Ida mamargi magegebug, sadesa-desa kapangandikayang kaulane majejarah.
Tan critanan gelising satua, liu kone suba para ratune kaonang Ida, enu kone abesik konden sida antuk Ida ngalahang. Nuju peteng suba mareren siate, sedek Ida Anake Agung  merem di pondok, during Ida sirep lantas buin teka anake odah i pidan tur ngraos, “Ih cai Anak Agung loba, buat pinunas caine teken Ida Sang Hyang Widhi liunan suba kalinggihan. Kewala  pinunas caine apang padidian ngodagang gumine sabeten langit saduur tanah, ento sing lakar kalinggihan, reh bes sanget ngulurin keneh loba, jele iri ati”. Keto kone raos anake odah ento lantas ilang.
Sapaninggal anake odah ento, lantas ujan kone bales pesan maduluran kilap, lantas puun kone pondok Ida Anake Agung sander kilap, kayang Ida Anake Agung seda. Keto katuturan satua anake makeneh loba tur iri ati.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar